The Italian (1797) is het vijfde en laatste boek van Ann Radcliffe, de immens populaire Queen of Romance die op haar 32ste uit de schijnwerpers verdween en op die manier voor haar lezerspubliek van het einde van de achttiende eeuw een mysterie op zich werd.
Hoewel haar romans in de eerste plaats liefdesverhalen waren, waren ze doorspekt met efficiënte, spannende scenes—in The Italian, bijvoorbeeld, is dat de over tientallen pagina’s uitgesponnen ontsnappingspoging uit het klooster en daaropvolgende achtervolging van Ellena Rosalba, die door de moeder van haar verloofde daar gevangen wordt gezet, omdat ze niet wil dat haar zoon met haar trouwt—en bovennatuurlijke incidenten die op het einde van het verhaal een rationele verklaring krijgen. Op die manier bracht de schrijfster de Gothic Novel in de vaarwateren van de mainstream. Radcliffe’s werk typeerde zich ook door poëtische beschrijvingen van sublieme landschappen die ze overigens nooit zelf had gezien, omdat ze nooit verder dan de Nederlanden is gereisd. Niet te onderschatten is dat Radcliffe ook, voor die tijd, sterke vrouwen portretteerde, zo ook de piepjonge Ellena Rosalba die in The Italian niet zomaar met zich laat sollen.
Ondanks de landschapsschilderingen en de oubollige, op Shakespeareaanse modellen gestoelde plot, leest The Italian als een trein. Het ene moment vraagt de lezer zich af wat hier aan de hand is, om het volgende moment verzeild te geraken in een zenuwslopende achtervolging. Voor de komische noot zorgt de bediende van de held Vivaldi die in de meest gênante situaties zijn mond niet kan houden. Erg hilarisch voor wie het soort humor koestert à la F.C. De Kampioenen. De slechterik in The Italian is de Italiaan waarvan sprake in de titel—Radcliffe scheen zich niet te realiseren dat de andere personages ook Italianen waren—een monnik die Schedoni heet en aan wiens handen bloed kleeft. Initieel helpt hij de moeder van Vivaldi om haar zoon en Ellena uit elkaar te houden, door de eerste te laten oppakken door het leger van de Inquisitie en de tweede om het leven te laten brengen. Dat laatste wordt op de valreep vermeden wanneer hij ontdekt dat Ellena eigenlijk zijn uit het oog verloren dochter is.
Die laatste plotwending zal door hedendaagse lezers met moeite geaccepteerd worden. Hoe groot is immers de kans dat een moordenaar in zijn slachtoffer plots zijn verloren gewaande dochter herkent? Van dergelijke ontknopingen werd destijds echter gesmuld. Niets ging er boven de onthulling van een verborgen identiteit, bij voorkeur als het een bloedverwant betrof. Schedoni blijkt bijvoorbeeld een edelman geweest te zijn die zijn broer heeft gedood. In het klooster sluit Ellena vriendschap met een non die later haar moeder blijkt te zijn. En ten slotte zal Ellena niet de dochter van Schedoni blijken, maar die van zijn vermoorde broer. Wanneer op het einde van het verhaal op de koop toe de moeder van Vivaldi sterft, houdt niemand hen nog tegen om alsnog te trouwen. Eind goed al goed.
De moderne lezer moet zich even over al die melodramatische gebeurtenissen tillen, maar wat dan overblijft is een bijzonder spannende roman die veel aangenamer leest dat het kitscherige werk van haar mannelijke pioniers Walpole, Becket en Lewis. Geen wonder dat Ann Radcliffe vandaag nog steeds de Queen of Romance genoemd mag worden.