Het nieuwe jaar is begonnen, dus kunnen we het in deze rubriek maar beter inluiden met een knal. Alhoewel, het onderwerp dat ik hieronder wil aanstippen is van minder spectaculaire aard als het welbekende middernachtfeest van Bengaalse vuurpijlen die de hemel in diverse kleuren doen oplichten, de trommelvliezen op uithoudingsvermogen testen en onze huisdieren opzadelen met een trauma of twee. De boekhandelsscheet is van subtielere aard, maar ze is daarom niet minder het vermelden waard. Bovendien is de boekhandelaar verre van de enige persoon die dit fenomeen zal herkennen. Mensen die beroepshalve regelmatig door de knieën moeten gaan, zullen tijdens het lezen van de volgende alinea's ongetwijfeld ten prooi vallen aan een aha-erlebnis. Maar ik noem het graag de boekhandelsscheet omdat het een fenomeen betreft dat ik met mijn eigen baan associeer, ofschoon ik hier zeker niet in naam van alle boekhandelaars spreek, mocht u het idee krijgen dat iedere slijter van het geschreven woord een even onbeleefde schurk is als ondergetekende.
Ik verduidelijk het geheel graag aan de hand van een situatieschets. Stel: het is een rustige middag in de boekhandel en ik loop er lekker ontspannen bij. Ik zit aan mijn bureau, of wat daarvoor mag doorgaan, en ik word aangesproken door een klant die op zoek is naar De schaduw van de wind van Carlos Ruiz Zafon.
'Natuurlijk, mevrouw,' zeg ik. 'Volgt u mij. Ik zal het even voor u nemen.'
In het allerbeste geval begint er op dat moment een belletje te rinkelen dat zegt dat ik op mijn hoede moet zijn, maar we zijn die middag dus ontspannen en ik merk het belletje niet op. Zafon is echter een lepe schrijver, want omdat zijn familienaam met een 'z' begint, bevinden zijn boeken zich doorgaans op de laatste en onderste plank van de literatuurkasten en dat is voor de boekhandelaar een riskante plek. De klant staat naast mij en ik hoor haar zeggen dat zij helemaal niet gemerkt heeft dat de boeken alfabetisch gerangschikt zijn. Ik besluit om daar niet op te antwoorden en ga vervolgens door mijn knieën, want iemand die veel slimmer is dan ik heeft ooit gezegd dat het heel slecht is om te bukken zonder de knieschijven te laten knappen. Ik zak echter net iets te snel, waardoor ik voor een halve seconde de controle verlies over iets waar ik doorgaans steevast controle over heb. Misschien heeft het feit dat ik die ochtend nogal veel koffie heb gedronken er iets mee te maken, of misschien was die sinaasappel na de lunch er teveel aan.
Op het moment dat ik mij heb verlaagd tot het niveau van Zafon, staan mijn billen wijd open en laat mijn onderbewustzijn mijn sluitspier los. Het resultaat is een korte ruft die luid genoeg klinkt zodat de luchtverplaatsing wel eens verward zou kunnen worden met het scheuren van de naad van mijn broek. Ik hoop dat de klant het als dusdanig herkent, want er wordt in ieder geval niet gelachen. In andere omstandigheden zou ik zelf in lachen uitbarsten, omdat ik een liefhebber ben van de betere onderbroekenhumor, maar dit is een formele situatie die doorspekt is met schaamte en gespeend is (let op de woordspeling) van relativering.
Wat volgt is merkwaardig. Zowel de klant als ik weten perfect wat er daarnet is gebeurd, maar we besluiten om te doen of er niets aan de hand is. Ik neem die duivelse De schaduw van de wind — zelfs de titel van het boek is bij deze van toepassing — beet en kom overeind. De luchtverplaatsing tilt het geurtje van de boekhandelsscheet naar hogere regionen en bereikt onze neusgaten. Ik zie dat de neusvleugels van de klant beginnen te flapperen en de ogen beginnen te tranen, maar zij blijft stoïcijns glimlachen. Bovendien mag ik blij zijn dat de scheet bij haar ontsnappingspoging een geluid maakte, want de alternatieve versie — die ik binnen mijn gezinssituatie wel eens the little silent one noem en beschreven kan worden alsof er een lijk in het darmkanaal gekneld zit dat postmortaal een laatste, hete zucht declameert — is ontiegelijk veel venijniger.
'Alstublieft!' zeg ik.
De klant bedankt mij vriendelijk en stuift vervolgens weg. Voor zij de trap afdaalt, zie ik haar nog even steun zoeken aan de leuning en een paar keer diep in- en uitademen. De volgende minuten zal ik erg hard mijn best doen om het gênante moment te verdringen, maar ik weet dat de nieuwe eigenaar van Zafons De schaduw van de wind vanavond aan de eettafel of aan de toog tegen iemand of meerdere personen zal zeggen: 'Weet je wat ik vandaag heb meegemaakt?'
K.R. Valgaeren
www.krvalgaeren.com
Deze column verscheen eerder op de website Thrillerlezers.