Wie veel met klanten omgaat, zal vaak hetzelfde gesprek moeten voeren. De boekhandelaar heeft steevast enkele gestandaardiseerde replieken klaar voor dergelijke conversaties, hoewel hij zijn best zal doen om ze zo spontaan mogelijk te laten klinken. Er zijn echter ook opmerkingen die regelmatig terugkomen en slechts door de boekhandelaar gevolgd kunnen worden door een lange stilte van de veelbetekenende aard. Een voorbeeld: ‘Ik ben op zoek naar een boek voor mijn vriendin, maar ik ken er helemaal niets van, want ik heb nog nooit in mijn leven een boek gelezen.’ Op een of andere manier slagen mensen erin om zulke frasen met een soort ongepaste fierheid te poneren; een fierheid die misschien wel op bijval kan rekenen in het plaatselijk café, maar niet in de boekhandel: het hol van de leeuw. Een lange stilte dus, in de hoop dat de persoon in kwestie zich zal realiseren dat hij geen duimpje verdient, maar een schouderklopje uit medelijden.
Een ander voorbeeld van een opmerking die de boekhandelaar slechts met een stilte kan beantwoorden, hoewel gezegd moet dat het met de nodige sympathie zal zijn: ‘Ik moet mezelf tegenhouden om niet meer dan eens per maand naar de boekhandel te gaan, want anders is dat nefast voor mijn budget.’ Hier zal de boekhandelaar het houden op een vriendelijk glimlachje en een droog knikje. Hij herkent het probleem immers als geen ander, want het liefst wil hij zeggen: ‘Wees blij dat u niet acht uur per dag in een boekhandel werkt.’ De waarheid is namelijk dat een boekhandelaar met veel meer boeken in contact komt dan eigenlijk goed is voor hem en zijn budget. Mensen die in loondienst in een boekhandel werken — zaakvoerders hebben uiteraard andere middelen — zullen het beamen: een groot deel van het maandloon vloeit rechtstreeks terug naar de firma en soms is de korting die het personeel geniet eerder een vloek dan een zegen.
Als boekhandelaar komt men niet alleen in contact met de boeken die in de pers worden besproken, of is men niet alleen op de hoogte van de nieuwe boeken van een favoriete schrijver. De boekhandelaar beschikt over totale kennis. Met andere woorden: hij is op de hoogte van alle nieuwe boeken en dat zijn er simpelweg veel te veel te veel. Frustratie alom, dus. Met mijn verlanglijst kan ik de woonkamer behangen, terwijl het voor mij veel te gemakkelijk is om boeken aan te schaffen. De kassa staat immers voor mijn neus.
Het allerleukste maar tegelijk ook het gevaarlijkste facet van ons beroep zijn de aanbiedingsfolders. Even uitleggen. Een uitgever stelt driemaal per jaar nieuwe boeken voor. Er is de voorjaarsaanbieding, de zomeraanbieding en de buitenproportionele najaarsaanbieding. Voor elke periode geeft elke uitgever een folder uit — sommigen zijn meer dan honderd bladzijden dik — met daarin de nieuwe boeken die de komende maanden zullen verschijnen. Als men al die folders van al die uitgevers opstapelt, dan zit men al snel met een toren die van de vloer tot aan de heupen reikt en die men als boekhandelaar een voor een moet doornemen. Op basis van die informatie moet men immers het assortiment van de winkel samenstellen. Ik zal de lezer waarschijnlijk niet moeten vertellen dat zo’n opdracht, waar ik al gauw enkele dagen mee bezig bent, iets overheerlijk decadent heeft, want er wordt in de Lage Landen enorm veel uitgegeven. Vergelijk het met een klein kind dat voor zijn voeten een container snoep krijgt uitgestort en zoveel mag uitkiezen als ie wil. Dus, dan is de boekhandelaar enkele dagen bezig met kruisjes zetten en ISBN-nummers noteren en dat gaat zo: ‘Deze is voor de winkel. Daar wil ik er zelf ook eentje van. Eindelijk een nieuwe Sarah Waters! Die haal ik in huis voor de winkel, plus een extra exemplaartje voor mezelf. Die wil ik eens bekijken, misschien koop ik hem later wel, dus eentje voor de winkel. Nee, toch maar direct kopen, dus een paar exemplaren voor de winkel. Oh, Nesbo heeft een nieuwe, laten we dan meteen de hele backlist ook maar bijstellen.’ Enfin, u begrijpt wat ik bedoel. Het is een foltering en het walhalla tegelijkertijd. Voor de boekhandelaar komt Sinterklaas namelijk driemaal per jaar.
En u dacht even dat u een moeilijk leven had? Think again.
K.R. Valgaeren
Deze column verscheen eerder op de website thrillerlezers.blogspot.com